در این مقاله به بررسی جواب فعالیت صفحه 91 و 92 زیست دهم می‌پردازیم. این نوشته تنها یکی از جواب فعالیت های فصل ششم زیست دهم است.
شکل‌های زیر، ساختار نخستین ساقه و ریشه را در نوعی گیاه تک‌لپه و نوعی گیاه دولپه نشان می‌دهد. برای مشاهده‌ی چگونگی قرارگیری سه سامانه‌ی بافتی در ساختار نخستین گیاه، باید از ریشه و ساقه، برش تهیه کنیم.
الف) باتوجه به تصاویر، ساختار نخستین این گیاهان را باهم مقایسه کنید.
در این بخش، ویژٰگی‌های گیاهان تک‌لپه و دولپه را بررسی می‌کنیم:
| تک لپه | دو لپه |
| دستجات آوندی ریشه روی یک دایره متحدالمرکز | دستجات آوندی ریشه کوچک و ستاره‌ای‌شکل |
| روپوست ریشه ضخیم‌تر – پوست ریشه نازک‌تر | روپوست ریشه نازک‌تر – پوست ریشه ضخیم‌تر |
| انشعابات ریشه زیاد | انشعابات ریشه کم |
| در آندودرم دارای یاخته معبر و نعلی‌شکل | در آندودرم فاقد یاخته معبر و نعلی‌شکل |
| دستجات آوندی ساقه پراکنده | دستجات آوندی ساقه با فاصله و منظم روی دایره |
| ساقه فاقد پوست و دارای روپوست | ساقه دارای پوست و روپوست |
| گیاهان تک لپه | گیاهان دو لپه |
| ریشه افشان دارند. | ریشه راست دارند. |
| برگ‌های آن‌ها اغلب دراز و رگبرگ‌های موازی دارند. | برگ‌های آن‌ها اغلب پهن و رگبرگ‌های منشعب دارند. |
| برگ‌ها توسط غلاف به ساقه متصل هستند. | برگ‌ها توسط دمبرگ به ساقه متصل هستند. |
| اجزای گل در آن‌ها مضربی از ۳ است. | اجزای گل در آن‌ها مضربی از ۴ یا ۵ است. |
| دانه‌های یک‌قسمتی دارند. | دانه‌ی دوقسمتی دارند. |
| در برش عرضی ریشه، مغز ریشه مشاهده می‌شود. | در برش عرضی ساقه، مغز ساقه مشاهده می‌شود. |
| در برش عرضی ساقه، آوندهای چوب و آبکش رو هم و دسته‌های آوندی به‌صورت پراکنده و روی چند حلقه‌ی متحدالمرکز قرار دارند. (تعداد دسته‌های آوندی در حلقه‌های بیرونی بیشتر ولی اندازه‌ی آن‌ها کوچک‌تر است.) | در برش عرضی ساقه، آوندهای چوب و آبکش روی هم و همه‌ی دسته‌های آوندی روی یک حلقه قرار دارند. |
| در برش عرضی ریشه، آوندهای چوب و آبکش به‌صورت یک‌درمیان هستند و به علت وجود مغز ریشه حالت ستاره‌ای‌شکل در آوندهای چوبی دیده نمی‌شود. | در برش عرضی ریشه، آوندهای چوب و آبکش به‌صورت یک‌درمیان هستند و به علت به‌هم رسیدن آوندهای چوبی در مرکز ریشه، حالت ستاره‌ای‌شکل مشاهده می‌گردد. |
| در برش عرضی ساقه، منطقه پوست مشاهده نمی‌شود. | در برش عرضی ساقه، منطقه پوست مشاهده می‌گردد. |
| در برش عرضی ریشه، ضخامت پوست زیاد است. | در برش عرضی ریشه، ضخامت پوست کم است. |
ب) برای مشاهده‌ی ساختار نخستین ریشه و ساقه در گیاهان، با استفاده از میکروسکوپ نوری روش زیر را به کار گیرید.
وسایل و مواد لازم: میکروسکوپ نوری دو چشمی، تیغه و تیغک، تیغ تیز، شیشه ساعت، آب مقطر، ساقه و ریشه‌ی گیاه.
روش کار: در شیشه ساعت مقداری آب مقطر بریزید. با استفاده از تیغ، برش‌های عرضی و نازک تهیه کنید و در شیشه ساعت قرار دهید. در استفاده از تیغ، نکات ایمنی را رعایت کنید!
برش‌ها را با میکروسکوپ مشاهده کنید. برای مشاهده، ابتدا از بزرگنماییِ کم و سپس از بزرگنماییِ بیشتر استفاده کنید. شکل برش عرضی را ترسیم و نام‌گذاری کنید.
برای مشاهده‌ی بهتر می‌توانید برش‌ها را با یک یا دو رنگ، رنگ‌آمیزی کنید. برای این کار به محلول رنگ‌بر یا سفیدکننده، استیک اسید یک درصد (یا سرکه سفید رقیق‌شده)، رنگ کارمن زاجی و آبی متیل نیاز دارید. برای رنگ‌آمیزی، برش‌ها را به ترتیب در هر یک از محلول‌های زیر قرار دهید.
آب مقطر، محلول رنگ‌بر (۱۵ تا ۲۰ دقیقه)، آب مقطر، استیک اسید رقیق (۱ تا ۲ دقیقه)، آب مقطر، آبی متیل (۱ تا ۲ دقیقه)، آب مقطر، کارمن زاجی (۲۰ دقیقه)، آب مقطر.
پ) هر یک از بافت‌های آوندی به چه رنگی درآمده‌اند؟
پاسخ: آوند چوب در محلول آبی متیل، به رنگ آبی در می‌آید و دیواره‌ی سلولوزی در محلول کارمن زاجی به رنگ قرمز در می‌آید.
من رضا عسگری هستم، مدرس زیست‌شناسی کنکور و امتحان نهایی با بیش از یک دهه تجربه تدریس. از سال ۱۳۹۲ هم‌زمان با ورود به دانشگاه علوم پزشکی گرگان تدریس را شروع کردم و سابقه آموزش در شهرهای مختلفی مانند شیراز، یزد، بوشهر، سمنان و تهران را در کارنامه خود دارم. استفاده از آموزش‌های تصویری و انیمیشنی که مبتنی بر درک مفهومی و تجسمی است، بسیاری از دانش‌آموزان من را به رتبه‌های برتر کنکور رسانده است. در لینک پایین درباره من بیشتر بخوانید:
